جوینده پاسخ مشکلات بشری
هر روز نسل تازهای از کودکان و نوجوانان را میبینی که به جای بازیهای دیروز، گوشی لمسی، تبلت یا دیگر ابزارهای مدرن همراهشان را در دست گرفتهاند و با سرعت و هیجان در حال کار با آن هستند. بیشترشان نمیدانند که برای رسیدن به شیوههای تعامل با دستگاههای الکترونیکی پیچیده امروز چه راه درازی پیموده شده، چه رویدادهایی در این بین رخ داده است و چه شکستها و بیراهههایی ابزار رسیدن به پیشرفتها وکشف مسیرهای درست شدهاند. توضیح این روایت تاریخی از حوصله بیشتر اهالی این نسل فراری از درس تاریخ (چه خطرناک: فراری از تاریخ!) خارج است و یادآوریشان انگار بیشتر بهدرد مورخان سالخورده و پژوهشگران عزلتنشین میخورد. بیشتر کسانی که این روزها از تاریخ میگریزند، تجربه تعامل و کار با چندین نسل از ابزارهای الکترونیکی و محاسباتی را در خاطر خود دارند.
حتی اگر نخواهیم به نسل اولیهای خودمان (تجربهگران کارتپانچ و مینفریم کاران راستین و...) برگردیم، بسیاری از ما محیطهای متنی سیستمعاملهای دو دهه قبل، ماوسهای اولیه و... را هنوز از یاد نبردهایم و حافظهمان دستکم برای بازگویی خاطرات پر رمز و طنزی که این روزها با عبارت «شما یادتون نمیاد!» شروع میشوند، همچنان تازه و آماده است.
برای بیشتر مورخان سالخورده و نخورده یا پژوهشگران گوشهنشین و کانوننشین، توصیف آدمهای چند بعدی به این سادگیها نیست. به همین دلیل است که وقتی قرار میشود درباره آدمی بنویسی که از کوشندگان و توسعهدهندگان نخستینِ ابرمتن (hypertext) بوده، از کنشگران اثرگذار و پر ثمر شیوههای تعامل انسان و کامپیوتر (HCI) بوده، دهها ابتکار و اختراع را در زمینههای مختلفی به ثبت رسانده، ایدههای پرشماری را به عمل تبدیل کرده است و در زمینههای گوناگون (مفسر فرمانهای مبتنیبر گرامر، معماری سرویسگیرنده/سرویسدهنده توزیعشده، ویرایش تصویر، هایپرمدیا، تلهکنفرانس، فرمتبندی اسناد و...) دستآوردهای بسیاری در کارنامه خود دارد و پنج دهه قبل ماوس را به پدید آورده است نمیتوانی به عباراتی مانند «پیشگام علوم کامپیوتر و اینترنت» اکتفا کنی؛ یا تنها بنویسی: «مخترع ماوس در سن 88 سالگی گذشت.»
شاید انتخاب چنین عنوانهایی به اقتضای ماهیت کار ژورنالیسم، گویا و موجز و عامهپسند باشد اما از جهاتی نمیتواند حقیقت آدمهای چندبعدی را به درستی نشان دهد. آدمهایی مثل داگلاس انگبارت (زاده سیام ژانویه 1925، درگذشته دوم ژوئیه 2013) بیش و پیش از آنکه درگیر یافتن و برطرفکردن مشکلات و چالشهای فنی و علمی باشند، به دنبال یافتن پاسخی برای مشکلات مختلف بشر هستند.